KIBRIS YASAMA MECLİSİNİN KAPANMASINA GİDEN SÜREÇ VE SONUÇLARI (1930-1938)

Abstract

Kıbrıs 1878 yılında, mülkiyeti Osmanlı İmparatorluğu’nda kalmak kaydıyla İngiliz yönetimine devredilmiştir. Atanan Yüksek Komiser, İngiltere Kraliçesi adına ülkeyi yönetmeye başlamıştır. 1879’da Yasama (Kavanin) Meclisi oluşturulmuştur.  Bu meclisin Yüksek Komisere tavsiyede bulunmaktan öte bir yetkisi yoktur. Meclis’te Rumların Enosis istekleri sürekli gündemdedir. Bu nedenle gelecekte Meclise hakim olma ümidi taşıyan Rumların isteği ile meclisin yapısı değiştirilerek toplumların nüfusları oranında temsili, İngiltere tarafından kabul edilmiştir. Osmanlı’dan talep ettikleri yardımı sağlayamayan Kıbrıslı Türkler, Rumlara karşı İngiltere’nin hakimiyetini kabul etmişlerdir. Enosis dışındaki konularda Rumlarla birlikte İngilizlere karşı oy kullandıkları zamanlar da olmuştur. Özellikle 1930 yılında Halkçıların temsilcisi Necati Özkan döneminde iki toplum da İngiltere’nin emperyalizmine karşı, kendi haklarını korumak amacıyla hareket etmişlerdir. Bu durum ve iki toplumda da yükselen milliyetçilik fikirleri İngiltere’yi rahatsız etmiş, Meclis’ten kurtulmak için fırsat kollar hale getirmiştir. Türkler haklarını korumak amaçlı bir Milli Kongre düzenlemişlerdir. Rumlar ise İngiltere’nin Enosise fırsat vermeyeceği düşüncesi ile Milli Kongre'nin toplanmasından yaklaşık 6 ay sonra Kavanin Meclisi Üyesi Nikodimos'un vergi konusunu bahane ederek yaptığı Enosis çağrısı ile silahlı isyan başlatmışlardır. 1931 isyanı, adaya demokrasi getirdiği savında olan İngiltere’nin, göstermelik de olsa faaliyetlerine izin verdiği Kavanin Meclisini kapatmasına yol açmıştır. Meclisin kapanmasını yeterli görmeyen İngiltere, isyanı Rumlar çıkarmış olmasına rağmen, iki toplumda da yükselen milliyetçiliği engellemek amacıyla yoğun baskı uygulamaya başlamıştır. Toplumların bayraklarının asılması bile yasaklanmıştır. İkinci Dünya Savaşı’na kadar da bu baskı devam etmiştir. Çalışmamızda bu süreç analiz edilmektedir.